Te gek voor woorden

Er is een nieuwe druk uit van Het Groene Boekje. Er schijnen minder woorden in te staan dan in de vorige editie, maar in de inleiding leren we wel weer wat nieuws. De meest gebruikte woorden in het Nederlands, zijn, raad eens....:

en, van, hoe, ik, huis, tuin en keuken. Het klinkt als aap, noot mies, wim, zus, jet, teun,vuur, gijs. Over 'keuken' ben ik eigenlijk wel verheugd en verrast. 

Een van de lastigste dingen schijnt nog steeds dat lekker ouderwetse 'te allen tijde' te zijn alsmede 'in genen dele', maar dat laatste zegt mij eigenlijk niets (meer), of ben ik er te braaf voor? 

Ik begon meteen gretig te bladeren, want ik vroeg me af of het kattebelletje of kattenbelletje is. Nou, in het boekje staat kattebelletje, maar hoe kan dat nou, het meervoud van kat is toch katten, dus net als pannekoek tegenwoordig als pannenkoek geschreven wordt, zou je toch denken dat...? Nee, kattenbelletje staat er niet in, terwijl het wel degelijk bestaat, maar er is een verschil in betekenis.

Een kattenbel hangt om de nek van een kat of poes (oei, kan dat tegenwoordig nog wel; poezenbel - ik zoek het meteen op) en een kattebel staat voor een kort briefje. 

Maar goed, dit alles terzijde of is het ter zijden/ter zijde/terzijden. U begrijpt, er zijn al beduimelde pagina's te bespeuren.

Ik kwam er alleen maar op, omdat ik iets uit een kookboek wil maken en daarvoor op zoek moet naar asafoetida. Dat heet ook wel duivelsdrek, maar dat vond ik ook niet in de nieuwe groene uitgave. Ik heb dat ooit lang in huis gehad, zoals zoveel gekke sausjes, kruiden, mengsels en potjes.  Kan er niet eens iemand een 'gebruik je het niet, verkoop het dan' app starten of een buurtinitiatief, waarbij er gezamenlijk kruiden en specerijen en boren, pluggen, haarverven en duikbrillen worden aangeschaft en uitgewisseld? Wie heeft er nou geen aangebroken verpakkingen in de kast staan, die staan te verstoffen, zo lang tot je er weer eens gebruik van wil maken en ontdekt dat de inhoud muf is geworden, of aangevreten, ingedroogd of juist tot een klont samengesmolten?

Ik vond de asafoetida uiteindelijk in een Surinaamse toko op de Albert Cuypmarkt, daar kwam het potje vanachter een stapel onbestemds vandaan en werd het stof eraf geblazen. De houdbaarheiddatum is nog niet verstreken, dus als ik er een paar lepels heb uitgehaald kan 'ie in de groep worden gegooid.

Asafoetida is een poeder op basis van de gedroogde hars van de wortel en stelen van een schermbloem (ferula), de smaak lijkt een beetje op die van ui en is vrij zwavelig (voordat 'ie verwerkt wordt). Natuurlijk zijn er weer mensen die het als een 'superfood' omschrijven, het poeder doet dan ook veel goed, zo zegt men, voor de spijsvertering, bloeddruk en bronchiën. Wie wil daar nou geen eetlepel van ruilen voor...een kopspijker (ijzer, yes!)

De discussie; to woke or not to woke?

Le père fouettard heet hij in Frankrijk. Hij is de assistent van Sint Nicolaas, wiens naamdag op de 6de december wordt gevierd. Le père zit onder de roet, is in het zwart gekleed en slaat stoute kinderen met een zweepje. Komt u dit bekend voor?

Er zijn verschillende verhalen over zijn origine. Eén daarvan gaat over een herbergier die op gruwelijke wijze de zonen van een landheer vermoordt om ze te beroven. De Sint ontdekt dit, wekt de zonen weer tot leven en dwingt de herbergier om als assistent te komen werken om zo voor zijn zonden te boeten. 

De roe is weliswaar een kleine zweep, maar voor de rest lijkt het mij heel goed mogelijk dat 'onze' zwarte piet dezelfde is als het zwepende vadertje.

Nu is er aan die piet in Nederland waarschijnlijk in de loop der tijd een andere inkleuring gegeven en dat is diverse mensen in de huidige maatschappij in het verkeerde keelgat geschoten. 

Het lijkt mij zo dat als iemand zegt: "Met alle respect..." hij/zij/het/hullie meestal het omgekeerde bedoelt, maar ik moet wel zeggen dat ik er in dit geval alle respect voor heb dat het tegenwoordige stereotype van de (zwarte) piet misschien zijn beste tijd heeft gehad. Oorbellen uit, kroeshaar eraf en de zweep erover in plaats van snoepjes strooien; iedereen blij, ook de tandarts en de diëtiste (m/v).

Wat ik niet gepast vind, is dat de zwartepietendiscussie over de hoofden van kinderen wordt uitgevochten. Ik schreef het geloof ik wel eerder, maar in mijn ogen waren de klimmende pieten in de Bijenkorf echte mannen en heb ik die nooit geassocieerd met negers of moren of Afrikanen of gekleurden of hoe je ze ook moet noemen. Overigens werd ik pas in een klap maatschappelijk bewust toen mijn opa een keer opmerkte:"Fijn dat er een nieuwe burgemeester van Amsterdam is, maar dat dat nou weer een jood moet zijn..." Ik was 14, geloofde al lang niet meer in Sint en Piet en wist niet dat Polak een joodse naam was, laat staan wat aan de benoeming opmerkelijk was.

Wat me bij dit schrijven ook bevreemd, is dat ik me er zelfs hier, min of meer 'privé' schrijvend over een heikel onderwerp, op betrap dat ik nadenk over m'n formulering, terwijl dat toch niet mijn stijl is. Ben ik nou woke of loop ik gewoon op eieren? Er zullen er wel een paar breken dan.

Maar goed, ik wil hieraan alleen maar toevoegen dat fouettard is afgeleid van fouet, wat hier in de buurt weer wordt gespeld als fuet en staat voor een dunne, gedroogde worst, die met diverse kruiden en specerijen omwikkeld en/of gemarineerd kan zijn. Onze slager maakt ze in lange slierten die hij over een stok in de winkel te drogen hangt. Je bestelt de worst per slinger = tour om die stok. Een fuet is vaak te lekker voor billenkoek.

En van de week kregen we nieuwe pakken koffiebonen in huis. Sommige verpakkingen zijn net zo aanlokkelijk als de papiertjes rond mandarijnen of sinaasappels konden zijn (of bestaan ze nog?). Als onschuldig en geinig hoop ik dat niemand hier aanstoot aan neemt, maar ik ben geen gorilla en ook geen indiaan (oeps: native american).

Gezond verstand

Het moet niet gekker worden, dat vingerwijzen. Ik betrapte mezelf er in de auto, rijdend over de overvolle Hollandse snelwegen op zondag (!), op dat ik zei: "'t Zal wel een vrouw zijn," toen er weer iemand in onaangepaste snelheid in de middenbaan bleef kleven. En ai, negen van de tien keer klopt dat ook nog. Maar wat ben ik dan zelf? Een kookmiepje dat niet bij het sterrensigment hoort (in 'the fast lane'), maar zich toch te goed voelt voor de thuiskok in de rechterbaan?

Het zal wel, maar ik rij hier lekker op eigen terrein, dus ga toch even niet opzij.

Wat is dat nou weer voor troela die in een kookrubriek in de krant schrijft:

'Gezond eten bestaat niet. Wie beweert dat avocado's gezond zijn, zou eens moeten proberen een maand op uitsluitend avocado's te leven. Of op chiazaad. Of op kurkuma. Bovendien is wat goed is voor de een niet per se goed voor de ander. Wat gezond is, verschilt van persoon tot persoon.'

Ik moet hier even over nadenken - mogelijk is dat de reden dat sommigen maar op die middenbaan blijven plakken -. Misschien ligt het probleem hier in de term 'eten', want ik beschouw noch chiazaad noch kurkuma als 'eten'. Dat zou bij de de moderne krantenlezer van Jannekes rubriek anders kunnen liggen, want die gaat mogelijk grif naar zo'n avo-themarestaurant, waar alles met groene smurrie wordt geserveerd en de middenbermrijdsters in de rij staan voor een heuse avo-experience. 

Janneke gebruikt de bewering dat gezond eten niet bestaat misschien als een 'disclaimer', want zo kan ze recepten blijven publiceren die lekker veel boter en/of suiker bevatten of moeten worden gefrituurd - ja, verrek, het oliebollenseizoen komt er weer aan -, want hé mensen, gestoomde broccoli met een sliertje gezouten ansjovis, een gepocheerd eitje en wat geroosterde noten met een dressing van yoghurt met knofloook en een scheutje olijfolie afgemaakt met een ferme draai van de pepermolen; volgens mij is daar niks ongezonds aan, zeker niet als je dat aanvult met soortgelijke hapjes vol gezond verstand.

Ik snap eigenlijk niet dat zo'n rare bewering zomaar zijn weg vindt in een degelijke krant. Is er dan niemand die Janneke even in goede banen leidt?

Voor je het weet slaat ze aan het pannenkoekenbakken met de nieuwe Let's shakie shakie (of hoe het ook heet) van de Jumbo, waar je je kind 'gezond' mee kan laten wennen aan groente of fruit, want er is wel 9% aarbeienpoeder of 8% spinaziepoeder en 1% banaan of 9% wortelpoeder aan de mixjes toegevoegd. Als je je dan nog even bekwaamd in het figuurspuiten - het hoofdje van Mickey of een guitig olifantenkopje, dan  kunnen we er allemaal weer vrolijk lachend tegen, deze winter.

Gastreconomie

Kom op jongens, meisjes, boeren, buitenlui en alfabetkinderen (lhbtiq+): verjongen moeten we. En dat geldt ook voor bijvoorbeeld de televee. Antoinette Hertsenberg en Derk Bolt zijn oude (!) rotten; supergoed, zeer geliefd en ervaren in hun vak, maar jong accepteert oud niet meer, jong accepteert jong, en oud accepteert jong. Een spuitje hier, een vetzuigertje daar, alles om maar jong, guitig, onervaren, groen als gras, flexibel en vernieuwend te blijven of weer te worden. 

Hoe zou Simone Signoret eruit hebben gezien als ze in deze tijd oud was geworden? Vast niet zo intrigerend doorleefd als aan het eind van haar lange carrière. Simone wie?

Ook de keuken moet met de tijd mee. Naar aanleiding van de aankondiging van de dit jaar uitverkoren 50 beste restaurants ter wereld, lees ik in de krant: 'In restaurants als El Bulli, Mugaritz en Noma, eet je niet altijd lekker, maar je wordt wel uitgedaagd en gedwongen om na te denken.'

Gedwongen om na te denken? Ik wil gewoon lekker eten. Gedwongen om na te denken en dat voor €375,00 per persoon exclusief drankjes? (Da's bij Noma, de nummer 1 op de lijst, ook weer dit jaar).

En waarom is dat eigenlijk zo duur daar, terwijl alles uit het seizoen en lokaal 'gesourced' wordt?

Nou is die W50BR een bedenksel van een mediabedrijf en gebaseerd op een stemformulier. Het zijn dan waarschijnlijk ook de mediagenieke termen als uitdagend en vernieuwend die meetellen, in plaats van oubolligjes als gedegen, altijd goed, consistent, professioneel, prijsbewust, traditioneel en natuurlijk smakelijk, lekker of misschien zelfs heerlijk. Daar trekt de jeugd de wenkbrauwen bij op en daar krijg je weer rimpels van dus dat is een nono (nee geen noma). 

Maar wacht eens even. Hier zit toch weer een oude adder onder het gras, want in de moderne wereld lijken zaken soms wel nieuw, maar die zijn het niet, zoals lobbyen bijvoorbeeld. Da's zo oud als de weg naar Rome en blijkt eigenlijk het fundament onder die lijst. Eenmaal in de top-50, heb je het gemaakt, vooral in financiële zin, want je loopt natuurlijk binnen en, zoals een recensent(e) terecht opmerkte, er kan dan wel met een kleine voetafdruk worden gekookt, maar de klanten vliegen de halve wereld voor je over, tel uit die kerosine. Sommige landen, steden en bedrijven proberen daarom hun prijspaardje in de kijker te krijgen door heuse campagnes en snoepreisjes, want: zien snoepen doet snoepen. Ook in het hoge restaurantsegement heb je meelopers. 

Hier regeert de smaak dus niet, hier regeert het geld. En helaas kun je dat alleen rond Sinterklaas ook echt eten. 

Zeker geen rotte vis

Nee, ik ben geen modepopje, nooit geweest, maar er is iets raars aan de hand met trends, tenminste, bij mij. De eerste persoon die ik op Croggs zag lopen, beschouwde ik als een idioot, de tweede en derde ook, de vierde wilde ik van het leven beroven, maar bij de vijfde dacht ik: "Misschien toch zo gek nog niet", en ja hoor, voor ik er erg in had, droeg ik een paar - niet helemaal waar, maar toch. 

Is dat 'if you cannot beat them, join them'? Of zit er iets in de mens dat gemakkelijk murw wordt, misschien wel zonder dat door te hebben.

Het zou ook zomaar kunnen zijn dat ik hopeloos achterloop; ik woon inmiddels immers in 'de achterhoek' en zie trends in zaken die dat al lang niet meer zijn. Om bij de Engelse uitdrukkingen te blijven: ze zijn 'common ground' geworden.

Ceviche en de taqueria beschouw ik nog steeds als trends, of een hype, al kochten wij als student al van die pakketten met tacoschelpen en zakjes onzin. Maar vóór pandemie at ik bij een hip zaakje dat de taco of tostada opnieuw had uitgevonden en ik vond het wel kek (een 'Croggs'woord - nooit gedacht dat ik het me zou toeëigenen). En nu kocht ik het tweede paar van die kikkerschoenen in kookboekvorm: Ceviche; gerechten en verhalen uit de keuken van sjefietshe.

Ik had er iets over in de krant gelezen dat mijn eet- en kooplust opwekte, dus voilá, naar de betere boekhandel (die nog altijd spekken verdient). En nu zit ik te bladeren. 

Maar vind ik het wel leuk? Zoals gezegd woon ik in de achterhoek. Er is een toko op 35 kilometer afstand, met producten uit 5 continenten (zo heet de winkel ook). Maar het arsenaal dat ik voor Ceviche moet aanrukken, staat daar echt niet in de schappen. Chulpe mais, aji amarillo pepers, codium (groenwier), zeedruif, shito-olie, zijn ingrediënten die ik al voor de eerste drie recepten beschikbaar moet hebben. Ik zie me al staan, 35 kilometer van huis, het lijstje uit mijn kontzak vissend: "Avez-vous......". De glazige blik van de eigenaresse zal mij niet verwonderen. Ik schaam mij bij voorbaat plaatsvervangend; en dat terwijl de vissen en schaal- en schelpdieren die in de verschillende gerechten gaan, juist voor het oprapen liggen bij ons 'randsdorp'.

Ik zie het als een gemis dat er is bedacht dat het leuk zou zijn een kookboek uit te geven met gerechten van het restaurant, want dat is wat Sjefietshe is, maar dat de recepten niet zijn aangepast voor de kok zonder groothandelpas of rechtstreekse vluchtverbinding met Peru.  Green Meat radijs iemand?

Wat mij ook een beetje tegenstaat is de voortdurende verwijzing naar basisrecepten, die eigenlijk altijd achter in een kookboek worden opgenomen. 

Als het een  onderdeel betreft dat echt in heel veel recepten wordt gebruikt, dan snap ik dat nog, maar om me met vette vingers te laten bladeren voor de beurre-blanc saus die maar bij één bereiding wordt toegepast, daar had een redacteur een stokje voor moeten steken. Het lijkt erop alsof er besloten is dat alle recepten een bladzijde dienden te beslaan, met een foto op het tweede blad. Dat wekt de indruk van eenvoud. Maar vervolgens moeten we naar pagina honderdnogwat voor de kruidenolie en hondernogwatplus voor de salsa en dat in een boek dat ook nog niet lekker openvalt. 

Er zit veel inspiratie in hoor, heus, en ik krijg er ook echt trek van, al gaan mijn wenkbrauwen wel even omhoog als er  bij een Indonesische cevichevariant in de ingrediëntenlijst '1 eetlepel boemboe (toko)' staat vermeld. Wat is dat nou weer? Een boemboe is een kruidenmengsel dat allerlei verschillende ingrediënten kan bevatten, het komt op mij over als, '1 kom soep',  dus een beetje meer specificering lijkt mij hier wel op z'n plaats.

Gelukkig heb ik eindelijk een stekkie lavas weten te bemachtigen, dus die makreel-brandadekroketjes met lavasdip (zie bladzijde 122) ga ik proberen.

Heraldje zag eens druiven hangen

Nee hoor, ze zijn niet als eieren zo groot, zelfs een kwartel wint het nog, maar mooi zijn ze wel: de druiven die zich tijdens onze afwezigheid achter het huis tegen de rotswand volzogen met zonlicht en suikerwater. De lieve buurman (Herald) heeft vervolgens zijn leven gewaagd om zoveel mogelijk trossen over de afscheiding heen af te knippen. Hij gaf me een kratje vol - en advies over snoeien, opbinden en zo meer, zonder een woord over die k..bramen die zich als stekelige Chinese toeristen overal tussen wurmen. Ik had ook al een stel zwangere trossen vanaf een veiligere afstand, namelijk gewoon van onder de ranken, geplukt. 

Maar wijn maken is een vak. Het is de tijd van de oogst, dus er staat weer een groot bord op de doorgaande weg in Collioure: sortie de camion.  De coöperatie ligt langs deze verkeersader in een oud klooster. De 'kleine' boeren brengen er hun opbrengst naartoe en zo maken vele kleintjes wijnen onder het etiket Le Cellier des Domenicains (drie keer raden welke orde ooit het pand huisvestte).

Maar ik neem aan dat dit wijnhuis me al ziet aankomen met een jerrycannetje van pakweg 3 liter. Een volgestouwde achterbak van een 2CV gaat nog net - en ziet er natuurlijk uit om van te snoepen, zo pittoresk.

Dus, wijn maken, daar waag ik me niet aan, dat laat ik aan de monniken over. Maar wat dan? Druivensap is zo saai.

Kom Catrien denk na...wat zou Redzepi doen? Mengen met zeerwier, zeegras, mierenpies? Ik ken de topchef niet goed genoeg om erachter te komen. Bovendien hebben we hier (nog?) geen probleem met mieren en weet ik niet of het verwerken van muggen wel een verantwoord idee is. 

Ik pakte twee weckpotten, deed in de ene wat gekneusde druiven (zonder stelen) gemengd met zout ala zuurkool en in de andere iets soortgelijks, maar dan met Gochujang (Koreaanse chilipasta). Kimchi van druiven; geen idee of dat überhaupt kan. Het zou me niet verbazen als we eerdaags een klap horen en een van de potten is 'geplofkraakt'. 

Gerookte druiven dan, heeft iemand dat al geprobeerd? Het lijkt me niks, temeer daar deze witte (muscat, vertelde de lieve buur) vol bittere pitten zitten, die weliswaar goed zijn voor de gezondheid en de mayonaise, maar ze happen niet lekker weg.

Mayonaise? Ja, een laagje druivenpitolie op je mayo zorgt ervoor dat 'ie niet zo'n glazig geel laagje ontwikkelt. Maar druivenpitolie destilleren uit dit bergje drap, lijkt me een monnikenklus - hé toch eens langsgaan?

De bittere pil van bitterballen

Ze zijn van het type dat je niet voor je in de bioscoop wilt hebben. Groot, lang en ietwat lomp. Dat ze grote voeten hebben, mag iedereen weten, want ze steken ze in witte sneakers (witte schoenen laten je voeten altijd extra groot lijken). De vrouwen hebben lang blond haar, waar ze bij elke gelegenheid aan zitten. De mannen steken zich in fel gekleurde shorts of strak sluitende broek met een blouse of T-shirt erop. Zo zie ik de Amsterdammers aanschuiven voor een lunch in een restaurant, in vakantietijd.
Deze godin in Frankrijk, schreef er al vaker over: heerlijk uitgebreid lunchen, zoals ook de bouwvakkers in ons dorp dat kunnen. Je zou toch denken dat de Amsterdammer van in de veertig, die in bolide tot dit kaderestaurant komt rijden, zijn of haar middaghap ook zo nuttigt. Glaasje wijn, voor-, hoofd- en nagerecht, of alleen een koffie toe (met een glaasje van de zaak).

Maar wat schetst mijn verbazing als ook ik aanschuif aan een met mooi wit linnen gedekte tafel met glazen erop: de lunchkaart bevat geen drie-gangen, laat staan een wijnkaart. 

Bij navraag blijkt dat er is besloten dat niet meer tussen 12.00 en 16.00 aan te bieden. "Personeelstekort," denk ik meteen, maar nee: er werd door de Amsterdamse clientèle over geklaagd.

Wat eet dit volk dan voor de lunch, terwijl er gesproken wordt over het uitrollen van projecten en zelfstandig werkend personeel met opportunities? Een portie bitterballen, een watermeloensalade of een snee brood met daarop een gigantische homp geroosterde bloemkool! Ik moest mijn schaterlach achter het prachtig gesteven servet verbergen toen ik dat laatste aangerukt zag worden. En dan een colaatje erbij of een flinke koffie verkeerd. Achter een beker melk wil de hippe Amsterdammer natuurlijk niet dood gevonden worden. 

Het zal wel aan mij liggen, maar ik vind het doodzonde. Het weer doet ook al niet mee, of komt het juist daardoor dat deze mensen zich ook maar niet aan een heerlijke lunch laven? 

'Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg' is in dit verband een waarheid als een koe.

p.s. Wat lees ik nou net, is er dan toch nog hoop?  In Het Parool van 4 spetember staat dat er een nieuwe restaurantrecensent aantreedt: Mara Grimm. Zij schreef al over culinaire trents en maakte verschillende kookboeken. En wat wil Mara als ze gevraagd wordt naar haar stijl: 'Dat zal de tijd leren [...] Verder zal ik vaker gaan lunchen dan mijn voorganger; ik ben een groot voorstander van de lunchcultuur en hoop die liefde over te brengen op de Paroollezer.'

We gaan het zien!